Waarin dient deze paragraaf inzicht te geven?
De paragraaf verbonden partijen geeft inzicht in de verbonden partijen van de gemeente (welke, waarom) en de risico’s die hiermee (mogelijk) gelopen worden. Tevens wordt melding gemaakt van de actuele (beleid-) ontwikkelingen.
Belangrijkste ontwikkelingen en conclusies 2017
- Uit de specifieke aandachtspunten en de nadere informatie die is opgenomen in onderstaande paragraafonderdelen ontlenen wij geen aanwijzingen dat de gemeente voor financiële risico’s van verbonden partijen specifiek weerstandsvermogen zou moeten aanhouden.
- Enkele verbonden partijen moeten hun eigen weerstandsvermogen nog op toereikende hoogte brengen.
- Enkele verbonden partijen moeten goed aandacht besteden aan de meerjarige liquiditeitenpositie.
Vanuit onze aandeelhoudersrol wordt daarop toegezien en actief op gestuurd.
Aspecten jaarrekeningen 2017
Algemeen
- De gemeente heeft de beschikking over alle vastgestelde jaarrekeningen 2016 van de verbonden partijen.
- Vernieuwing van de BBV regelgeving beschrijft de wijze waarop informatie over verbonden partijen vanaf begroting 2017 moet worden opgenomen in de paragraaf verbonden partijen en in een periodiek te actualiseren beleidsnota verbonden partijen.
- De beleidsnota verbonden partijen is in 2017 geactualiseerd (raadsbesluit 11-10-2017).
- De vanaf 2015 aangepaste Wet gemeenschappelijke regelingen voorziet in een sterkere positie van gemeenteraden t.a.v. haar kader stellende rol bij vaststelling van begrotingen van gemeenschappelijke regelingen en haar rol bij de verantwoording middels jaarrekeningen. Gemeenschappelijke regelingen waarin Deventer participeert zijn in 2016 aangepast en aangevuld om die rol goed te borgen.
- Bij motie van de gemeenteraad van medio 2015 is om transparantie en publicatie van bezoldiging bij verbonden partijen verzocht. Over de stand van zaken en (uitgevoerde en nadere) acties van het college van burgemeester en wethouders is de gemeenteraad in januari 2017 met een raadsmededeling daarover geïnformeerd.
Specifiek
- De invoering van vennootschapsbelastingplicht vanaf 2016 voor ondernemersactiviteiten van publieke organisaties heeft impact voor verbonden partijen. Een aantal partijen is in gesprek met de Belastingdienst. De NV Maatschappelijk Vastgoed is op basis van advies van Deloitte ook in gesprek met de Belastingdienst. De NV werkt enkele toekomstopties uit waaronder de omzetting van de NV in een stichting. In 2018 wordt daarover besluitvorming aan de raad voorgelegd. Bij de overwegingen tot besluitvorming worden ook de conclusies en aanbevelingen van het raadsonderzoek De Viking en het Rekenkameronderzoek naar de activiteiten van de NV MVD meegenomen.
- Vanaf 10 maart 2016 s de gemeenschappelijke regeling basismobiliteit (de Vervoerscentrale Stedendriehoek), een bedrijfsvoeringsorganisatie, operationeel geworden. De gemeente Deventer is op 1-1-2017 toegetreden.
Bij raadsbesluit van 1-11-2016 is toestemming verleend tot oprichting van de gemeenschappelijke regeling Omgevingsdienst IJsselland. Deze omgevingsdienst treedt op 5-1-2017 in werking en gaat de netwerkorganisatie Regionale Uitvoeringsdienst IJsselland op 1 januari 2018 voortzetten.
Voor NV Sportbedrijf Deventer is eind 2016 een strategische visie 2017-2020 vastgesteld en in mei 2017 is een uitvoeringsplan gepresenteerd.
|
- De bedrijfsvoeringsorganisatie Jeugdzorg –GR (bvo-JZ), voor inkoop, facturatie en informatievoorziening, is in 2015 gestart. In 2017 is besloten de bvo-JZ ook in 2018 voort te zetten. In de raadsvergadering van december 2017 heeft de gemeenteraad enkele kaders meegegeven voor de deelname van Deventer aan de GR.
- De toekomstvisie voor doorontwikkeling van Sallcon (inmiddels KonnecteD) is in 2015 vastgesteld. De gemeenteraad heeft in januari 2017 kennis kunnen nemen van een eerste versie van een bedrijfsplan 2017-2020 voor KonnecteD.
- De toekomstvisie voor luchthaven Teuge is eind 2015 aangeboden. De visie is grondslag voor het in 2017 vast te stellen Luchthavenbesluit (door de provincie Gelderland) en voor een daarna op te stellen bedrijfsplan en meerjarenperspectief voor de NV Luchthaven Teuge. Opening van luchthaven Lelystad en de vaststelling van vliegroutes van en naar Lelystad Airport hebben invloed op het meerjarenperspectief van de NV. Eén vliegroute is boven Teuge gesitueerd waardoor de activiteiten van het Paracentrum (de grootste gebruiker van de luchthaven) worden beperkt. Inmiddels is in februari 2018 besloten de opening van de luchthaven Lelystad uit te stellen. Het Paracentrum is en gaat nader met het ministerie in gesprek over haar activiteiten irt de vliegroute.
- In 2016 is de zogenaamde Edon-lening die gemeenten, waaronder Deventer, in het verleden hadden afgesloten met rechtsopvolger Enexis afgelost en voor Deventer omgezet in aandelenkapitaal Enexis.
- In december 2017 heeft de gemeente Deventer haar aandelen Vitens aan de provincie Overijssel verkocht. De nog lopende achtergestelde lening aan Vitens maakt geen onderdeel uit van het besluit tot de verkoop van de aandelen. De achtergestelde lening is in 2021 volledig afgelost.
- De NV Maatschappelijk Vastgoed Deventer werkt verder aan de ontwikkeling en realisering van nieuwbouw bibliotheek en filmtheater de Viking. Beide gebouwen worden in 2018 opgeleverd.
- In 2016 is de gemeenschappelijke regeling regio Stedendriehoek aangepast. Op 1-2-2017 heeft de gemeenteraad van Deventer ingestemd met het voorstel een nieuw artikel (art.30) toe te voegen waarin financiële bepalingen omtrent de GR staan beschreven. Dit op verzoek van de Bank Nederlandse Gemeenten.
- In 2018 wordt een voorstel voorgelegd tot opheffing van de gemeenschappelijke regeling RecreatieGemeenschap Salland (RGS).
- Op 14-12-2016 is de gemeenschappelijke regeling Veiligheidsregio IJsselland aangepast. Met de aanpassing is de tekst van de regeling in overeenstemming gebracht met het besluit de gemeentelijke bijdrage vanaf 2017 voor 75% te baseren op de historische kosten en is voor 25% op de bijdrage die de gemeenten vanuit het Gemeentefonds krijgen voor Brandweer en Rampenbestrijding.
Soorten Verbonden partijen
Verbonden partijen zijn rechtspersonen waarin de gemeente een bestuurlijke én financiële belang heeft.
Het bestuurlijke belang wordt vertegenwoordigd door het hebben van een zetel in het bestuur van de participatie en/of van stemrecht. De gemeente heeft een financieel belang als zij middelen ter beschikking heeft gesteld en die “verliest” bij faillissement van de verbonden partij of als de gevolgen van financiële problemen bij de verbonden partij op de gemeente kunnen worden verhaald. Voorbeelden van een financieel belang zijn een lening , garantiestelling en aandelenbezit.
Gemeenschappelijke regelingen
Deventer neemt deel in gemeenschappelijke regelingen tussen gemeenten. Daarbij hebben de deelnemende gemeenten een gezamenlijk belang. Het gaat om beleidsontwikkeling en -afstemming en/of uitvoerende taken die beter op regionaal niveau (soms provinciegrens overschrijdend) kunnen worden georganiseerd.
In 2014 is de wet gemeenschappelijke regelingen aangepast en in 2015 in werking getreden. De wet is in overeenstemming met de beginselen van de wet dualisering gemeentebestuur gebracht. De wet voorziet verder onder andere in het versterken van de kader stellende en controlerende rol van de gemeenteraden en de wet voorziet de mogelijkheid voor een GR-vorm met een eenvoudige bestuursstructuur: de bedrijfsvoeringsorganisatie.
Aandelenbezit
De gemeente Deventer participeert in vennootschappen. Soms zijn die opgericht bij het privatiseren van gemeentelijke taken (zoals Circulus Berkel BV en NV Sportbedrijf Deventer). Andere vennootschappen hebben tot doel het beheren en in standhouden van onroerend goed voor bijzondere functies (zoals de NV Maatschappelijk Vastgoed Deventer). De beleidslijn van de gemeente is om die participaties aan te houden, waarbij het belangrijk wordt gevonden verzekerd te zijn van het voortbestaan van een voorziening, van instandhouding van maatschappelijk belang en/of waar het eigendom dividend oplevert.
Stichtingen
Er is een tijd geweest dat de gemeente Deventer was vertegenwoordigd in besturen van partijen met wie zij een subsidierelatie had. Die lijn is verlaten in het belang van gescheiden verantwoordelijkheden: “Besturen op afstand”. Op dit moment neemt Deventer in 1 stichting verbonden partij deel: de stichting Strategische Board Stedendriehoek.
Coöperaties
De coöperatie is bij uitstek een vorm van samenwerking voor de leden. Met overeenkomsten worden gezamenlijke doelen bereikt. De coöperatie onderneemt activiteiten t.b.v. de leden. Een tweetal gemeentelijke publieke belangen is bij twee coöperaties belegd.; Dimpact en ParkeerService.
Beleidskader
Bij raadsbesluit van 11-10-2017 is de geactualiseerde kadernota verbonden partijen vastgesteld.
De kadernota verbonden partijen beschrijft hoe de gemeente besluit tot samenwerking in een verbonden partij en wat de rollen van het college en de gemeenteraad zijn bij deelname en oprichting, bij het sturen en beheersen ervan en bij de evaluatie en heroverweging van het samenwerkingsverband van verbonden partijen. De kadernota geeft voorts gemeentelijke uitgangspunten mee voor de inrichting van de governance van verbonden partijen.
Belangrijkste kaders voor het opstellen van een kadernota verbonden partijen zijn: 1. het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) en de nadere richtlijnen die de commissie BBV heeft gegeven en 2. de gemeentelijke financiële verordening waarin is opgenomen periodiek een beleidsnota met een systeem van toezichtuitoefening vast te stellen.
Op verbonden partijen zijn daarnaast nog verschillende wetten en regelgeving van toepassing die eveneens in de kadernota aan de orde komen.
Uitgaande van een maatschappelijke opgave die is aangemerkt als gemeentelijk publiek belang dient de behartiging ervan te worden opgepakt. Vaak wordt een afweging gemaakt, waarbij gekozen wordt voor regelgeving, subsidieverlening of opdrachtverstrekking. Soms is het echter gewenst nadrukkelijk betrokkenheid te organiseren bij de uitvoering van het beleid of de maatschappelijke activiteiten waarop het beleid zich richt. Anders gezegd, in die gevallen is én zeggenschap én sturing nodig op de vraag „hoe‟ een opgave wordt behartigd. Op dat moment is het de afweging of de uitvoering in eigen beheer wordt opgepakt dan wel via een verbonden partij.
De nota Verbonden Partijen bevat voor dit keuzeproces een afwegingskader verbonden partijen. Het afwegingskader is een hulpmiddel dat dwingt een transparant en beargumenteerd voornemen tot het aangaan van een verbonden partij voor te leggen. Uitgangspunt is dat de gemeenteraad in dit afwegingsproces aan de “voorkant” haar kader stellende rol kan waarmaken.
Uitgangspunt is eveneens dat gemeentelijke criteria voor de inrichting van de governance van een verbonden partij worden ingebracht.
Bij wet- en regelgeving en de inrichting van de governance is veel geregeld over de zeggenschap die wij kunnen uitoefenen in en de sturing die wij kunnen geven aan verbonden partijen. De laatste jaren is steeds meer de nadruk komen te liggen op actieve betrokkenheid bij verbonden partijen. Het beheer van een verbonden partij start nadat een verbonden partij is aangegaan en/of is opgericht. Voor sturen en beheersen zijn vier rollen voor de gemeente te onderscheiden:
- Gemeenteraad: kaderstelling en controlerend..
- College: opdrachtgever (sturing) en eigenaar (zeggenschap).
De kadernota gaat op die rollen nader in.
In de planning en control documenten van de gemeente wordt aandacht besteed aan de (financiële) risico’s die de gemeente met haar verbonden partijen loopt. Voor het risicomanagement van een verbonden partij geldt dat er een juiste verhouding moet zijn tussen behartiging van het publieke belang en het te lopen risico (continuïteit van de organisatie). Bedacht moet worden dat de gemeente een tweedelijns positie heeft: risicomanagement is in de eerste plaats de verantwoordelijkheid van verbonden partijen zelf. Bestuurders van verbonden partijen dienen tijdig in te spelen op ontwikkelingen en dienen risico's in afdoende mate te beheersen. De toezichthouders moeten dit bewaken. Een sterke governance structuur en adequaat risicomanagement dat geïntegreerd is in de gehele bedrijfsvoering, dragen bij aan het „in control‟ zijn van verbonden partijen.
Het is belangrijk om steeds te blijven afwegen of – in de heersende politieke setting – het gemeentelijk publiek belang het meest gediend is bij de behartiging ervan door de inzet van verbonden partijen. Elke nieuwe Collegeperiode zal daarom via een evaluatie worden onderzocht of de huidige verbonden partijen moeten worden gecontinueerd. Ook voor dit afwegingsproces is uitgangspunt dat de gemeenteraad aan de “voorkant” haar kader stellende rol kan waarmaken.
Financiële risico's per Verbonden partij
Risico's en weerstandsvermogen
Beoordeeld moet worden of de gemeente Deventer financieel risico loopt op haar portefeuille verbonden partijen en of voor dit risico specifiek weerstandsvermogen moet worden gevormd. Die beoordeling wordt als volgt gedaan. Bij optredende financiële problematiek binnen een verbonden partij (rekeningnadeel en / of nadeel in meerjarenperspectief) wordt de volgende lijn gevolgd.
- Eerst wordt het weerstandsvermogen van een verbonden partij aangesproken;
- Vervolgens worden beheermaatregelen getroffen om de exploitatie sluitend te houden / maken en wordt besloten tot aanvulling van het weerstandsvermogen tot de vastgestelde norm;
- Voorwaarde voor beperking van financieel risico is een toereikende liquiditeitspositie van de verbonden partij;
- Indien beheermaatregelen niet tot een gezond financieel meerjarenperspectief (kunnen) leiden en het liquiditeitssaldo niet toereikend is, loopt de gemeente als aandeelhouder (en als GR-partij) financieel risico. In het treffen van beheermaatregelen wordt ook betrokken of financiële zekerheid kan worden gevonden in een eventuele verkoop van eigendommen (met name vastgoed).
Indien bovenstaande niet mogelijk is, dan loopt de gemeente financieel risico met de volgende mogelijke consequenties:
- Tijdelijk / structureel beroep op aanvullende subsidie;
- Tijdelijke / structurele verstrekking van financiering / een kredietfaciliteit;
- Aanvulling aandelenkapitaal.
De gemeente heeft voor alle onvoorziene risico’s binnen haar programma’s (ook die wegens financieel risico op verbonden partijen) een weerstandsvermogen beschikbaar. De vraag is of de omstandigheden bij de verbonden partijen nu zodanig zijn gewijzigd dat een specifiek weerstandsvermogen moet worden aangehouden.
Voorshands is er geen reden om specifieke weerstandsvermogen bij de gemeente te vormen. Het volgende is in de overwegingen meegenomen.
- In 2015 was de liquiditeitspositie van het Sportbedrijf nog punt van zorg. Eind 2015 is besloten tot herstructurering van de leningenportefeuille en is aanvullende liquiditeit verstrekt. Het meerjarenperspectief van het Sportbedrijf sluit met positieve resultaten en het benodigd weerstandsvermogen is bijna volledig opgebouwd. In de beoordeling daarvan is met name de totstandkoming van besluitvorming over een liquiditeitspositieverbetering van het Sportbedrijf van belang geweest. Bij raadmededeling van januari 2017 is aangegeven op welke wijze monitoring van de financiële positie van het Sportbedrijf plaatsvindt.
- Ook de financiële positie van de NV Deventer Schouwburg (meerjarige exploitatie en liquiditeit) is aandachtspunt. Directeur en raad van commissarissen van de schouwburg werken aan een te actualiseren meerjarenperspectief. In maart 2018 wordt dit meerjarenperspectief aan de aandeelhoudersvergadering van de NV voorgelegd waarna het ook ter kennisname aan de gemeenteraad wordt gebracht. In een raadmededeling van juli 2017 is aangegeven welke aspecten van invloed zijn op het financieel meerjarenperspectief. Afspraak met de NV is dat tevens een toereikend weerstandsvermogen wordt opgebouwd.
- De negatieve exploitatie resultaten van KonnecteD BV kunnen tot en met 2024 uit de Algemene reserve van KonnecteD worden gedekt.
- Het effect van de vliegroutes Lelystad op het financieel meerjarenperspectief is nog onduidelijk. De grootste gebruiker van de luchthaven is nog met het ministerie in gesprek over haar activiteiten in relatie tot een vliegroute die over Teuge is gesitueerd. De (vorige) staatssecretaris van luchtvaart heeft de NV Luchthaven Teuge aangegeven dat het ministerie bereid is eventuele negatieve financiële gevolgen wegens de vliegroutes te willen compenseren. .
- De NV Maatschappelijk Vastgoed Deventer is, alleen al door de NV-vorm, vanaf 2016 vennootschapsbelastingplichtig. De NV werkt toekomstopties uit ter voorkoming van onnodige belastingplicht. Daarover is en wordt nog met de Belastingdienst gesproken. Ander risico voor de NV is de verhuurbaarheid van het maatschappelijk vastgoed. Voor leegstand in het Cultureel Centrum (vertrek Filmhuis en vrijgevallen ruimten Leeuwenkuil) worden oplossingen(alternatief c.q. nieuw gebruik) uitgewerkt.